DỰ PHÒNG CHỦ ĐỘNG VIÊM MÀNG NÃO DO NÃO MÔ CẦU
Từ đầu năm 2025 đến tháng 10 năm 2025, cả nước ghi nhận 84 ca bệnh viêm màng não do não mô cầu, trong đó có 1 ca tử vong. Số ca mắc tăng 70 ca so với cùng kỳ năm 2024. Đây là thách thức lớn trong công tác giám sát dịch bệnh tại Việt Nam.
- Bệnh viêm màng não do Não mô cầu (viết tắt là Bệnh não mô cầu) là gì?
Đây là bệnh viêm màng não do vi khuẩn Neisseria meningitidis (não mô cầu) gây ra. Vi khuẩn này được chia thành 12 nhóm huyết thanh khác nhau, trong đó các nhóm A, B, C, X, Y và W là phổ biến nhất và nguy hiểm nhất. Bệnh não mô cầu diễn tiến nhanh chóng, chỉ trong vài giờ, bệnh nhân từ trạng thái khỏe mạnh có thể nhanh chóng rơi vào tình trạng nguy kịch. Các triệu chứng ban đầu không đặc hiệu nhưng có thể tiến triển nhanh và gây tử vong trong vòng 24 giờ.
Ảnh 1. Vi khuẩn Neisseria meningitidis. (Nguồn CDC Hoa Kỳ)
- Đường lây truyền:
Vi khuẩn não mô cầu chỉ lây truyền từ người sang người: chủ yếu thông qua các dịch tiết ở hầu họng hoặc giọt bắn qua đường hô hấp.
Tiếp xúc gần hoặc tiếp xúc kéo dài với người lành mang trùng qua hôn, hắt hơi/ ho, hoặc sống chung với người mang trùng là những điều kiện thuận lợi để lây truyền bệnh do não mô cầu.
- Các yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh não mô cầu
+ Tuổi: Tất cả các nhóm tuổi đều có nguy cơ mắc não mô cầu. Bệnh thường gặp nhất ở trẻ nhỏ từ 3 đến 12 tháng tuổi, thanh thiếu niên từ 16 -23 tuổi và người trên 65 tuổi
+ Một số tình trạng bệnh lý làm suy yếu hệ thống miễn dịch và làm tăng nguy cơ mắc bệnh não mô cầu: Thiếu hụt thành phần bổ sung, thiếu lách về mặt chức năng và giải phẫu (người đã cắt lách hoặc lách hoạt động kém), nhiễm HIV,…
+ Một số loại thuốc: thuốc ức chế miễn dịch, hóa trị, xạ trị
+ Tiếp xúc gần hoặc kéo dài với người mắc bệnh viêm màng não mô cầu
+ Môi trường đông đúc: Tân binh quân đội , sinh viên, du lịch đến những vùng có dịch
- Triệu chứng bệnh:
Các triệu chứng nghi ngờ gồm:
– Sốt
– Đau đầu
– Cổ cứng
– Thường có các triệu chứng bổ sung, chẳng hạn như
+ Trạng thái tinh thần thay đổi (lú lẫn)
+ Buồn nôn
+ Sợ ánh sáng (mắt nhạy cảm hơn với ánh sáng)
+ Nôn mửa
Trẻ sơ sinh có thể không có các triệu chứng điển hình được liệt kê ở trên. Nếu có, việc nhận biết các triệu chứng có thể khó khăn. Thay vào đó, trẻ sơ sinh có thể có các dấu hiêu:
– Mệt mỏi, lờ đờ
– Trở nên cáu kỉnh
– Bú kém
– Thóp phập phồng
– Có phản xạ bất thường
– Nôn mửa
Ảnh 2. Triệu chứng Bệnh não mô cầu, nguồn CDC Hoa Kỳ
- Dự phòng chủ động bằng tiêm chủng
Tiêm vắc-xin được xem là biện pháp hiệu quả, an toàn và tiết kiệm nhất để phòng ngừa bệnh não mô cầu. Mô hình vắc xin phòng Bệnh Não mô cầu tại Việt Nam hiện nay có nhiều bước tiến:
F Bao phủ đa huyết thanh: Việt Nam đã có đầy đủ vắc-xin phòng ngừa 5 nhóm huyết thanh nguy hiểm nhất gây bệnh là A, B, C, Y, W-135. Quyết định tiêm vắc xin nào tùy thuộc vào chỉ định của bác sĩ sau khi khám sàng lọc kỹ lưỡng và sự lựa chọn của mỗi cá nhân dựa trên cơ sở tư vấn của bác sĩ. Mỗi loại vắc xin đều mang lại tác dụng bảo vệ, phòng bệnh tối ưu.
F Mở rộng độ tuổi tiêm chủng: Bộ Y tế đã phê duyệt mở rộng chỉ định vắc-xin não mô cầu ACYW cho trẻ em từ 6 tuần tuổi (MenQuadfi, Nimerix), thay vì từ 9 tháng tuổi (Menactra) như trước đây. Đây là bước tiến quan trọng giúp bảo vệ trẻ ngay từ giai đoạn sớm nhất, khi nguy cơ mắc bệnh và biến chứng là cao nhất.
Ảnh 3. Tiêm chủng là cách phòng ngừa chủ động, nguồn upsplash.com
Bảng Tổng hợp các Loại Vắc Xin Phòng Bệnh Não Mô Cầu
| Tên Vắc Xin | Nhóm Huyết Thanh | Cơ Chế Tạo Miễn Dịch | Đối Tượng Chỉ Định |
| VA-Mengoc-BC (Viện Finlay, Cuba) |
Serotype B và C | Nhóm B: Sử dụng công nghệ túi màng ngoài (OMV), kích thích đáp ứng miễn dịch thông qua các kháng nguyên màng. Nhóm C: Sử dụng kháng nguyên polysaccharide từ vỏ vi khuẩn. |
Từ 6 tháng tuổi đến 45 tuổi. |
| Bexsero (GSK, Ý) |
Serotype B | Ứng dụng công nghệ sinh học phân tử (phiên mã ngược) để xác định và tái tổ hợp 4 kháng nguyên đặc hiệu của Serotype B. | Từ 2 tháng tuổi đến 50 tuổi. |
| Menactra (Sanofi, Mỹ) |
Serotype A, C, Y, W-135 | Vắc xin cộng hợp, trong đó kháng nguyên polysaccharide được gắn với protein giải độc tố bạch hầu | Từ 9 tháng tuổi đến 55 tuổi. |
| MenQuadfi (Sanofi, Mỹ) |
Các nhóm A, C, Y, W-135 | Vắc xin cộng hợp, trong đó kháng nguyên polysaccharide được gắn với protein giải độc tố uốn ván | Từ 6 tuần tuổi trở lên, không giới hạn độ tuổi. |
| Nimenrix (Pfizer, Bỉ) |
Các nhóm A, C, W-135, Y | Vắc xin cộng hợp, trong đó kháng nguyên polysaccharide được gắn với protein giải độc tố uốn ván | Từ 6 tuần tuổi trở lên, không giới hạn độ tuổi. |
- Các biện pháp dự phòng không đặc hiệu khác
Bên cạnh vắc-xin, các biện pháp dự phòng không đặc hiệu đóng vai trò nền tảng trong việc hạn chế lây lan:
– Vệ sinh cá nhân và hô hấp: Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng, súc miệng họng bằng dung dịch sát khuẩn, che miệng khi ho hoặc hắt hơi .
– Duy trì môi trường sống lành mạnh: Đảm bảo nhà ở, lớp học, ký túc xá thông thoáng, hạn chế tụ tập nơi đông người, đặc biệt trong mùa dịch.
– Dự phòng sau phơi nhiễm: Đối với những người có tiếp xúc gần với bệnh nhân, cần sử dụng kháng sinh dự phòng theo chỉ định của bác sĩ để ngăn ngừa nguy cơ bùng phát dịch.
PHÒNG TIÊM VẮC XIN – BỆNH VIỆN DA LIỄU TRUNG ƯƠNG QUY HÒA “Vì sức khỏe cộng đồng”.
Tại đây, chúng tôi cung cấp dịch vụ tiêm chủng an toàn và uy tín cho trẻ em và người lớn.
Địa điểm: Tầng 1 – Khoa Khám Bệnh (Số 05A Chế Lan Viên, phường Quy Nhơn Nam, Tỉnh Gia Lai).
Thời gian: Thứ 2 đến Thứ 6 (nghỉ Lễ, Tết).
Hotline tư vấn: 02563 503 339 .
Tài liệu tham khảo:
- Thanhnien.vn. Viêm màng não do não mô cầu: Nguy cơ bùng phát và di chứng khó lường. Báo Thanh Niên. November 3, 2025. Accessed November 27, 2025. https://thanhnien.vn/viem-mang-nao-do-nao-mo-cau-nguy-co-bung-phat-va-di-chung-kho-luong-185251103155357272.htm
- WHO. Meningococcal Meningitis. Accessed November 27, 2025. https://www.who.int/teams/health-product-policy-and-standards/standards-and-specifications/norms-and-standards/vaccine-standardization/meningococcal-meningitis
- CDC. About Meningococcal Disease. Meningococcal Disease. November 25, 2024. Accessed November 27, 2025.
https://www.cdc.gov/meningococcal/about/index.html
- Hội Y học Dự phòng Việt Nam. Tiêm Chủng Cho Mọi Lứa Tuổi. Nhà xuất bản Y học; 2023.
