Màu sắc da phụ thuộc vào chủng tộc và di truyền, được quyết định bởi nhiều yếu tố như mật độ mạch máu, hàm lượng sắc tố melanin, độ dày mỏng của da. Các quá trình thay đổi nội tiết sinh lý, lão hóa, một số bệnh lý và sử dụng hóa chất có thể ảnh hưởng làm thay đổi màu da. Sự khác nhau về màu da ở người này so với người khác, chủng tộc này so với chủng tộc khác được quyết định chủ yếu bởi melanin.

Trong những năm gần đây, do sự quan tâm đến thẩm mỹ ngày càng gia tăng, sự lạm dụng hóa mỹ phẩm, hiểu biết chưa thấu đáo về cách bảo vệ, chăm sóc da, vì vậy tỷ lệ người đến khám và điều trị các rối loạn sắc tố da ngày càng gia tăng. Trong bài viết này, chúng tôi xin đưa ra một số thông tin về chăm sóc và điều trị một số rối loạn tăng sắc tố da lành tính thường gặp tại Khoa Chăm sóc da, Bệnh viện Phong- Da liễu Trung ương Quy Hòa.

1.Các rối loạn tăng sắc tố da lành tính thường gặp bao gồm các tổn thương ở thượng bì như nốt ruồi, dày sừng ánh sáng, tàn nhang, dát café sữa, bớt sắc tố Becker; tổn thương ở trung bì: Vết Mông cổ, Bớt sắc tố Ota, Bớt sắc tố Hori; tổn thương tăng sắc tố da lành tính hỗn hợp trung- thượng bì: Xạm da, da đốm kiểu Civatte, tăng sắc tố sau viêm, vết xăm.

Laser (Light Amplification by stimulated Emission of Radiation) là thiết bị khuếch đại ánh sáng bằng bức xạ cưỡng bức.

Hiện nay việc phát triển những thế hệ máy Laser mới cũng như cải tiến các máy Laser hiện có khiến cho Laser trở thành cách điều trị rất tốt trong nhiều bệnh lý của chuyên khoa Da liễu. Vào những năm 1980, nhiều laser công suất cao đã được chế tạo. Các laser này phát xung liên tục, gây hiệu ứng nhiệt không chọn lọc. Ngày nay, laser y học đã tiến bộ rõ rệt với nguyên lý phát tia dạng “xung”, cho phép phá hủy chọn lọc mô đích mà không làm tổn hại các mô lành xung quanh.

Laser điều trị tổn thương sắc tố có mô đích là melanin. Hiện nay có nhiều loại laser được sử dụng trong chuyên khoa Da liễu để điều trị các rối loạn tăng sắc tố da. Đặc biệt là các loại laser kỹ thuật cao, chọn lọc mô đích, giảm thiểu tối đa tổn thương mô lành xung quanh, hạn chế tối đa hiện tượng tăng sắc tố sau viêm, thời gian nghỉ dưỡng ngắn thường được lựa chọn.

3.1. Chuẩn bị da trước khi điều trị:

– Trong vòng 3-4 tuần trước khi điều trị laser, người bệnh cần tránh các hoạt động liên tục ngoài trời như tắm nắng, thi đấu thể thao ngoài trời nắng… và không sử dụng các thuốc dễ gây chảy máu lâu cầm như  các thuốc chống đông, aspirin, ibuprofen, vitamin E liều cao

– Người bệnh được hỏi kỹ và làm các xét nghiệm (nếu bác sĩ thấy cần thiết) về bệnh lý ưa chảy máu.

– Vùng da điều trị phải lành lặn, không có vết trầy xước, loét da, nhiễm trùng và không có tổn thương da ác tính hoặc nghi ác tính. (Phần này các bác sĩ sẽ khám kỹ trước khi điều trị).

– Không sử dụng các mỹ phẩm, hóa chất gây lột tẩy, bong tróc da.

– Bệnh nhân sẽ được tư vấn trước điều trị về khả năng hiệu quả của phương pháp, các phản ứng phụ sau laser có thể gặp… Và luôn nhớ rằng da người Đông Nam Á chúng ta rất dễ bị tăng sắc tố sau viêm.

3.2. Quá trình điều trị:

– Trước khi điều trị, bệnh nhân được tẩy trang, rửa mặt và bôi thuốc tê trước 30-60 phút.

– Bệnh nhân được chụp ảnh theo dõi trước mỗi lần điều trị với cùng một máy ảnh, ở cùng một điều kiện ánh sáng, khoảng cách, góc chụp.

– Bệnh nhân được đeo kính chắn bức xạ chuyên dụng trước lúc máy phát tia.

– Lau sạch thuốc tê trước khi xử lý bằng laser và chườm lạnh trước, trong và sau điều trị nếu có thể.

– Tiến hành điều trị: tùy loại tổn thương bệnh nhân sẽ được điều trị bằng một máy laser hoặc kết hợp vài loại laser khác nhau.

3.3. Chăm sóc sau điều trị:

– Ngay sau điều trị, người bệnh nằm nghỉ yên tĩnh, gối cao đầu và chườm lạnh trong vòng 30-60 phút.

– Bôi một lớp kem hoặc mỡ kháng sinh lên vùng da vừa chịu tác động của laser.

– Khi có phù nề, nhất là vùng xung quanh mắt, bệnh nhân được khuyên dùng băng che mắt 1-2 ngày đầu sau điều trị.

– Thông thường bệnh nhân được hướng dẫn chăm sóc tại nhà với: rửa mặt nhẹ nhàng, tránh chà xát, tránh uống rượu bia, nước có chứa cồn.

– Không bôi, đắp chất gì lạ lên vùng da sau laser, không trang điểm trong 2 tuần đầu sau điều trị. Sau khi tổn thương bong vảy và đã ổn định, có thể trang điểm nếu thấy cần thiết.

– Để duy trì hiệu quả điều trị, bệnh nhân cần tuân thủ điều trị, thường xuyên tránh nắng, sử dụng kem chống nắng có chỉ số SPF từ 30 trở lên.

3.4. Các biến chứng và tai biến có thể gặp

3.4.1 Các biến chứng chủ yếu do tổn thương lớp thượng bì: tăng sắc tố, giảm sắc tố, phồng rộp da, đóng mài, hạt kê. Thường các biến chứng này chỉ tạm thời và sẽ hồi phục sau vài ngày đến vài tuần.

3.4.2 Các biến chứng chủ yếu do tổn thương lớp trung bì: ban xuất huyết, sẹo. Sẹo vĩnh viễn là tai biến đáng sợ nhất trong các tai biến của Laser và tương đối thường gặp với các laser phát xung liên tục. Nguy cơ sẹo ít hơn với laser xung màu và Q-Switched sử dụng nguyên lý phân quỷ quang nhiệt chọn lọc. Nguy cơ để lại sẹo là thấp với laser sắc tố, PDL, hệ thống laser không xâm lấn và các hệ thống laser xung triệt lông. Sử dụng hệ thống làm mát có thể làm giảm nguy cơ này. Tuy nhiên, làm lạnh quá mức có thể gây tổn hại thượng bì và làm tăng sắc tố.

3.4.3 Các biến chứng khác:

– Chậm lành vết thương, nhiễm trùng vết mổ;

– Làm sậm màu các hình xăm màu da, màu vàng;

– Phản ứng dị ứng sau điều trị laser;

– Hồng ban, viêm da tiếp xúc với thuốc tê, thuốc điều trị tại chỗ sau thủ thuật.

Laser đã làm nên cách mạng trong một số lĩnh vực điều trị Y khoa. Tuy nhiên, việc sử dụng laser một cách anh toàn hiệu quả đòi hỏi người thầy thuốc và kỹ thuật viên phải hiểu biết sâu sắc về thiết bị, cơ chế tương tác và các tính chất đặc thù của laser. Sử dụng không đúng cách không những không mang lại hiệu quả mong muốn mà còn có thể gây ra các tai nạn điều trị.

Hiện nay, Bệnh viện Phong- Da liễu Trung ương Quy Hòa đã trang bị nhiều máy laser kỹ thuật cao như: LASER Q-SWITCHED ND-YAD (gồm máy Revlite và máy Medline C3), IPL, LASER FRACTIONAL RF MICRONEEDLE (INTRAcel). Với máy móc, trang thiết bị hiện đại, đội ngũ Bác sĩ được đào tạo cơ bản và cập nhật kiến thức liên tục, Bệnh viện đã điều trị thành công nhiều rối loạn sắc tố da lành tính. Với sự tư vấn, chăm sóc trước và sau điều trị rất hiệu quả, Bệnh viện đã tạo niềm tin cho nhân dân khu vực miền Trung- Tây nguyên.

1.Trần Công Duyệt, Hà viết Hiền, Vũ Công Lập (2008). Phân hủy quang nhiệt chọn lọc trong ngoại khoa thẩm mỹ. NXB Y học, p. 151-160.

2.Niwat Polnikorn. Treatment of refractory melasma with the MedLite C6 Q-Switched Nd: YAG laser and alpha arbutin: a prospective study. J Cosmet Laser Ther. 2010:12; 126-131.