PHÒNG VÀ ĐIỀU TRỊ BỆNH ALZHEIMER THEO Y HỌC CỔ TRUYỀN
Bs Lê Văn Trung
I. Đại cương
Bệnh Alzheimer là một bệnh lý về não tác động đến trí nhớ, suy nghĩ và hành vi. Bệnh Alzheimer không phải là bệnh lão khoa thông thường hoặc bệnh thần kinh.
Bệnh Alzheimer là dạng phổ biến nhất của hội chứng suy giảm trí nhớ, chiếm khoảng 60% đến 80% trong những bệnh làm suy giảm trí nhớ.
Bệnh Alzheimer là một căn bệnh khá phổ biến, thường thấy ở những người cao tuổi. Một bộ phận những người có rối loạn não bẩm sinh hoặc bị chấn thương cũng có nguy cơ cao bị bệnh. Hiện nay, một bộ phận giới trẻ cũng đang bị đe dọa bởi bệnh Alzheimer.
Năm 2015, trên thế giới có khoảng 48 triệu người bị Alzheimer. Thường gặp nhất bắt đầu ở tuổi trên 65, chỉ 4 – 5% các trường hợp là xảy ra sớm trước tuổi này. Năm 2010, có khoảng 486.000 ca tử vong do sa sút trí tuệ. Bệnh đầu tiên được mô tả bởi nhà tâm thần học kiêm giải phẫu bệnh Alois Alzheimer, người Đức, vào năm 1906. Ở các nước phát triển, Alzheimer là một trong những bệnh tốn kém nhất về tài chính. Hơn 5 triệu người Mỹ đang chung sống với bệnh Alzheimer. Số lượng người Mỹ mắc bệnh Alzheimer và các chứng suy giảm trí nhớ khác sẽ tăng lên mỗi năm khi tỉ lệ dân số Mỹ ở độ tuổi trên 65 tiếp tục gia tăng. Ở Việt Nam, già hoá dân số đang diễn ra nhanh chóng nên nguy cơ mắc bệnh Alzheimer xảy ra cao. Theo số liệu Tổng điều tra dân số năm 2009, Việt Nam có 7,7 triệu người già (> 60 tuổi), chiếm hơn 9% tổng dân số. Tuổi thọ trung bình là 72,8 (nam là 70,2 và nữ là 75,6). Trong số người già thì nhóm tuổi >80 tăng nhanh nhất. Hiện tại chiếm 14% tổng số người già. Do già hoá dân số nên mô hình bệnh tật cũng thay đổi, với sự gia tăng nhanh chóng của các bệnh mạn tính, các bệnh thoái hoá, trong đó có sa sút trí tuệ (SSTT). Alzheimer là nguyên nhân quan trọng đứng hàng thứ sáu của tử vong ở Hoa Kỳ. Những người Alzheimer chỉ sống trung bình được 8 năm sau khi có các triệu chứng mà người khác nhận thấy, thời gian sống thêm có thể từ 4 đến 20 năm, tùy thuộc vào tuổi tác và các tình trạng khác về sức khỏe.
II. Nguyên nhân bệnh Alzheimer
Hiện nay vẫn chưa xác định nguyên nhân gây ra bệnh alzheimer cụ thể như thế nào, các nhà khoa học chỉ có thể xác định, khi bị bệnh alzheimer là lúc các tế bào não lưu trữ và xử lý thông tin bắt đầu bị suy yếu và chết. Ngoài ra, các protein bất thường được sản sinh ra, tạo nên những mảng bám và tích tụ quanh và bên trong các tế bào gây cản trở đến quá trình truyền tải thông tin.
Những yếu tố sau sẽ làm tăng nguy cơ mắc bệnh Alzheimer:
- Tuổi tác: những người cao tuổi, đặc biệt sau 65 tuổi sẽ có nguy cơ cao mắc bệnh alzheimer;
- Gia đình có người từng có tiền sử mắc bệnh Alzheimer. Các nhà khoa học đã nghiên cứu và chứng minh gen làm tăng nguy cơ mắc bệnh Alzheimer nhưng không chứng minh chắc chắn rằng cá thể mang gen đó sẽ tiến triển thành bệnh.
- Những người có tiền căn chấn thương đầu hoặc bị suy giảm nhận thức nhẹ;
- Những người có lối sống không khoa học như: sử dụng các chất kích thích, chế độ ăn thiếu rau xanh và trái cây, ít vận động.
III.Triệu chứng bệnh Alzheimer
- Triệu chứng đầu tiên là đãng trí, bị quên tên hoặc nơi vừa đặt đồ vật, hay còn gọi là bệnh mất trí nhớ alzheimer
- Trí nhớ và tư duy bất thường, có thể quên tên người quen, hỏi cùng một câu hỏi, kể cùng một câu chuyện nhiều lần, khó khăn trong ghi nhớ mọi thứ trong cuộc sống.
- Ở những giai đoạn sau, người bệnh sẽ cần giúp đỡ nhiều hơn từ người xung quanh và cần có một chế độ chăm sóc đặc biệt toàn diện bởi lẽ bệnh nhân bị Alzheimer giai đoạn cuối thường đi lang thang hoăc bị lạc, thay đổi tính cách cảm xúc.
Khi có bất kỳ các dấu hiệu bất thường trên, cần kịp thời đến cơ sở y tế để được kịp thời phát hiện bệnh và có phương pháp điều trị kịp thời, tránh những tình huống xấu xảy ra.
IV.Các biện pháp chẩn đoán bệnh Alzheimer
- Để chẩn đoán bệnh nhân có bị bệnh Alzheimer không, trước hết bác sĩ sử dụng phương pháp kiểm tra sức khỏe tổng quát, tiền sử mắc bệnh và trí năng của bệnh nhân.
- Sau đó thông qua các biện pháp kiểm tra khả năng lý luận, phối hợp tay và mắt, khả năng cân bằng, cảm nhận cảm giác để xác định tình trạng bệnh Alzheimer.
- Kiểm tra dấu hiệu trầm cảm để xác định mức độ nghiêm trọng của bệnh;
- Để tìm kiếm chính xác các nguyên nhân gây bệnh, bác sĩ sẽ sử dụng thủ thuật quét não và xét nghiệm máu để xác định các nguyên nhân suy giáp hay thiếu vitamin B12.
V. Các biện pháp điều trị bệnh Alzheimer
Hiện nay, vẫn chưa có phương pháp để điều trị triệt để bệnh Alzheimer. Các phương pháp để hạn chế nguy cơ, tiến triển của bệnh như: sử dụng thuốc ức chế cholinesterase và memantine. Ngoài ra có thể sử dụng thuốc để giảm lo âu, trầm cảm, kích động và các vấn đề về hành vi như thuốc an thần.
Để có thể hạn chế mức độ tiến triển của bệnh cần cố gắng không thay đổi môi trường sống của bệnh nhân bởi lẽ bệnh nhân bị bệnh Alzheimer sẽ gặp rất nhiều khó khăn để thích nghi với sự thay đổi môi trường sống.
VI. Phòng ngừa bệnh Alzheimer
Để phòng ngừa bệnh Alzheimer, có thể áp dụng các biện pháp sau:
Để hạn chế diễn tiến nguy hiểm của bệnh Alzheimer, cần duy trì những thói quen sinh hoạt như: tìm người hỗ trợ và chăm sóc; thay đổi không gian sống, đơn giản hóa thói quen hàng ngày; nghĩ tích cực về bệnh; tích cực tham gia các hoạt động xã hội, vận động về thể chất và tinh thần.
VII. Bệnh Alzheimer theo Y học cổ truyền
Bệnh Alzheimer có bệnh danh kiên vong đựơc xếp vào nhóm phủ kỳ hằng không thuộc tạng phủ (Kì tức là khá, hằng tức là thường, phủ kì hằng tức là một loại cơ quan không giống với ngũ tạng cũng không giống với lục phủ. Phủ kỳ hằng bao gồm: 6 cơ quan: não, tủy, cốt mạch, mạch đởm, tử cung) bệnh Alzheimer liên quan đến náo mà não trong y học cổ truyền thuộc phủ kỳ hằng có tầm quan trọng không khác gì y học hiện đại: Não ở trong xương sọ, trên đến “thiên linh cái”, dưới đến huyệt phong phủ. Tủy ở trong xương sống từ huyệt phong phủ đi xuống gọi là tủy xương sống. Tủy xương sống qua sống, qua ống tủy lên thông với tủy não và liên hệ với tủy xương của toàn thân. Cho nên thiên Ngũ tạng sinh thành sách Tố Vấn nói: “Mọi thứ tủy đều thuộc vào não”, Thiên Hải luận sách linh khu nói: “Não là bể của tủy”.
Công dụng của não tủy, chủ việc thông sáng của tai mắt sự linh hoạt của tay chân mình mẩy và mọi hoạt động tinh thần. Cho nên não tủy được đầy đủ thì tai to, mắt sáng, chân tay cơ thể vận động nhanh nhẹn, có thể làm được những công việc nặng nhọc phức tạp. Não tủy hao kém (trống rỗng) thì đầu váng, tai ù, mắt hoa, tinh thần rũ rượi, uể oải, nặng thì tối mặt xây xẩm ngã ra hôn mê. Não là cơ quan quan trọng của cơ thể, quan hệ rất lớn đến đời sống. Không được để hao tổn chút nào. Tủy sinh ở thận, chứa ở trong xương mà nuôi dưỡng cho xương, cho nên thận, tủy, xương, não có quan hệ mật thiết với nhau.
VIII. Một số bài thuốc y học cổ truyền dùng cho Alzheimer
1.Toa thuốc điều trị
Thành phần:
– Trinh nữ hoàng cung: 5 lá tươi, thái 2 – 3 phân.
– Lá dây cứt quạ, 1 nắm thái dày 2 – 3 phân.
Cách chế biến: Rửa sạch hai vị thuốc cho vô siêu đất, đổ 03 chén sắc lửa nhỏ, còn 01 chén.
2.Toa thuốc bổ dưỡng
Thành phần:
– Thục địa 30 gr
– Câu Kỷ 30 gr
– Thịt sườn heo 300gr
Cách chế biến:
Tất cả được rửa sạch sẽ, nấu với 3 tô nước cho ngập nước. Ban đầu lửa lớn, sau lửa nhỏ, khi còn lại 01 tô thì ngưng nấu. Uống nước, ăn thịt, bỏ xác thuốc.
Lưu ý: Hợp chất Trinh nữ hoàng cung và lá dây cứt quạ là loại thuốc làm giảm huyết áp nhanh, vì vậy không thích hợp cho người huyết áp thấp. Trước khi dùng phải đo kiểm tra huyết áp, dưới mức bình thường không được uống. Thuốc này uống vào làm mất sức người bệnh vì vậy không nên uống liên tục và nên dùng xen kẽ với thuốc bổ dưỡng.
Lịch uống thuốc
– Đợt 1: Uống thuốc điều trị 5 ngày, uống thuốc bổ dưỡng 3 ngày.
– Đợt 2: Uống thuốc điều trị 2 ngày, uống thuốc bổ dưỡng 3 ngày
– Đợt 3, 4, 5…: Uống thuốc điều trị 1 ngày, thuốc bổ dưỡng 3 ngày, uống đến khi hết bệnh thì ngưng thuốc.
IX. Ngừa Alzheimer hiệu quả nhờ xoa bóp bấm huyệt
Theo các chuyên gia bệnh Alzheimer có thể phòng tránh nhờ thường xuyên bấm những huyệt vị dưới đây.
1. Ấn huyệt Phong Trì:
Phong Trì có tác dụng hỗ trợ điều trị những bệnh liên quan tới thoái hóa đốt sống cổ, chủ trị ngoại cảm phong hàn, đau đầu, trúng gió…huyệt này nằm ở phía sau cổ, tại vùng lõm hai bên xương cổ, nơi tiếp giáp giữa cổ và chân tóc
Hình 1.Huyệt phong trì
2. Ấn Huyệt Ế Phong:
Ế Phong là nằm ở chỗ lõm giữa góc hàm dưới với xương chũm, sau mỏm nhọn cao nhất của vdais tai tác dung chủ yếu là khử phong, tiết nhiệt, khai thông kinh lạc
Hình 2.Huyệt ế phong
Tổ hợp huyệt vị Phong Trì – Ế Phong có khả năng cải thiện tuần hoàn máu, tăng cường máu lên não, tốt cho não bộ.
3. Ấn huyệt Tứ Bạch: Xác định huyệt vị này, bạn có thể dùng ngón tay sờ lên vùng dưới mắt sẽ thấy một chỗ lõm trên xương hốc mắt ở ngay dưới mi. Huyệt Tứ Bạch nằm dưới chỗ lõm ấy khoảng 1 đốt ngón tay. Tứ Bạch là huyệt vị tập trung nhiều máu và khí huyết. Kích thích huyệt này sẽ tăng cường khả năng tuần hoàn máu, tăng cường máu lên não.
Hình 3.Huyệt tứ bạch
4. Ấn huyệt Ấn Đường
Huyệt vị này nằm ở vị trí của “con mắt thứ ba”, ở giữa lông mày, nơi đường sống mũi hướng thẳng vào trán. Nói cách khác, vị trí của huyệt Ấn Đường nằm ở trung điểm trên đường nối giữa hai lông mày Bóp huyệt Ấn Đường giúp cải thiện tuần hoàn máu, tăng khả năng tái tạo của tế bào não, từ đó đạt hiệu quả tăng cường trí nhớ
Hình 4.Huyệt thái dương
5. Ấn huyệt Ủy trung
Huyệt Ủy trung nằm ở mặt sau của hai chân, nằm giữa nếp gấp nhượng chân Xoa bóp huyệt vị này có tác dụng khai thông mạch Đới, tác động tích cực vào não giúp đầu óc thanh tỉnh, trí tuệ minh mẫn, suy nghĩ rành mạch
Hình 5.Huyệt ủy trung
6. Ấn huyệt kiện não đúng cách
Tần suất: Mỗi ngày xoa bóp các huyệt vị kể trên 1 lần
Thời gian: Mỗi lần khoảng 20 phút
Công dụng: Thực hiện kiên trì, đều đặn sẽ đạt được tác dụng kiện não, phòng ngừa đãng trí tuổi già, giúp tai thính, mắt sáng, trí tuệ minh mẫn, phản ứng nhẹn
X. Cách ngăn ngừa bệnh Alzheimer tiến triển
Để ngăn ngừa bệnh Alzheimer tiến triển sang các giai đoạn nặng hơn, cần có những biện pháp phù hợp. Chúng tôi xin giới thiệu 8 cách như sau:
1.Ngủ đủ giấc
Alzheimer là bệnh lý đặc trưng với sự xuất hiện của các mảng amyloid và đám rối thần kinh.Trong khi đó, nếu như ngủ không đủ giấc, ngủ muộn, lượng beta – amyloid sẽ được sản sinh nhiều hơn bình thường.Đây chính là điều kiện thuận lợi cho bệnh Alzheimer tiến triển nặng nề hơn. Do đó, hình thành cho mình một thói quen ngủ đủ giấc, đúng giờ là rất cần thiết.
2.Uống trà xanh
Trà xanh có chứa nhiều chất chống oxy hóa là EGCG giúp bảo vệ tế bào não trước sự tấn công của các gốc tự do.
3.Tập thể dục
Nghiên cứu khoa học đã cho thấy, việc tập luyện thể dục thể thao thường xuyên sẽ giúp tăng cường lưu thông máu não, làm bền vững hơn sự liên kết giữa các tế bào thần kinh. Đồng thời, việc tập thể dục cũng tạo ra những hormone tích cực giúp loại bỏ các gốc tự do, bảo vệ tế bào não.
4.Kiểm soát huyết áp
Tăng huyết áp là nguyên nhân khiến cho các cục máu đông hình thành, gây bít tắc hoặc làm giảm lưu lượng máu đến não. Vì vậy, kiểm soát tốt huyết áp là biện pháp giúp làm giảm nguy cơ tai biến mạch máu não.
5.Rèn luyện trí óc
Những người hoạt động liên quan đến trí nhớ, thường xuyên phải cố gắng ghi nhớ sẽ ít có nguy cơ mất trí nhớ hơn. Do đó, để ngăn chặn Alzheimer tiến triển thì rèn luyện khả năng ghi nhớ là biện pháp hữu ích. Bên cạnh đó, bạn cũng nên chơi các trò chơi suy luận logic để tăng khả năng tư duy và ghi nhớ của não bộ.
6.Duy trì chế độ dinh dưỡng hợp lý
Theo các nhà nghiên cứu, một chế độ ăn kiêng ít tinh bột, calo sẽ làm giảm mức độ tiến triển của bệnh Alzheimer. Nguyên nhân được cho là chế độ ăn kiêng này sẽ thúc đẩy sản sinh chất chống oxy hóa, bảo vệ tế bào trước sự tấn công của các gốc tự do. Ngoài ra, các loại quả mọng như việt quất, dâu tây,… đã được chứng minh có khả năng bệnh Alzheimer tiến triển lên tới 2,5 năm.
XI. Điều dưỡng
– Hướng dẫn người bệnh tập luyện để giữ càng lâu càng tốt những hoạt động tối thiểu trong đời sống hàng ngày như dùng gậy khi di chuyển, cầm đũa, muỗng…
– Các chuyên viên về thần kinh đều thống nhất là bệnh nhân Alzheimer không mất hoàn toàn khả năng hiểu biết, vì vậy việc tập luyện ở người cao tuổi để kích thích trí tuệ rất quan trọng.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
- Lê Quý Ngưu(2012) ,Từ điển huyệt vị châm cứu,NXB Thuận hóa ,tr.158,375,450,600. 623.
- Https://www.alz.org/asian/about/what_is_alzheimers.asp?nL=VI&dL=VI#:~:text=L%C3%
- Https://benhvienlaokhoa.vn/chan-doan-va-dieu-tri-sa-sut-tri-tue
- Https://www.vinmec.com/vi/benh/alzheimer-3112/
- Http://www.tuetinhlienhoa.com.vn/web/news/Y-Ly-Dong-Phuong/PHU-KY-HANG-
- Https://thaythuocvietnam.vn/benh-alzheimer-va-mot-bai-thuoc-y-hoc-co-truyen/)
- Https://dongyichthoduong.com/phong-ngua-alzheimer-hieu-qua-nho-xoa-bop-bam-huyet/
- Https://thaythuocvietnam.vn/benh-alzheimer-va-mot-bai-thuoc-y-hoc-co-truyen/)
