“XÔNG HƠI”- PHƯƠNG PHÁP TRỊ BỆNH Y HỌC CỔ TRUYỀN

Bs Lê Văn Trung

I.Khái niệm

-Xông hơi là phương pháp tắm hơi giúp cơ thể tự điều tiết thân nhiệt bằng cách ra mồ hôi làm giãn nở mạch máu dưới da, tăng cường lượng oxy đến vùng bị bệnh, lưu thông khí huyết thúc đẩy việc đào thải hàn khí hoặc thấp khí ra khỏi cơ thể.

-Xông hơi chính là cách dùng hơi nóng từ các thảo dược, lá cây… hấp thụ vào cơ thể để từ đó điều tiết thân nhiệt bằng cách tiết ra mồ hôi. Bằng cách này chúng ta có thể giải phóng được các độc tố, khí hư… trong cơ thể ra ngoài theo tuyến mồ hôi.

II. Phương pháp xông hơi dân gian

Theo cách dân gian, người ta thường dùng cách xông hơi bằng nồi xông. Hơi nước nóng bốc lên từ nồi xông.Với kinh nghiệm dân gian có thể thấy các loại lá để làm nồi xông gồm có các loại lá thơm có tinh dầu có tác dụng tân ôn giải biểu, trừ phong thông khiếu, kháng sinh khử trùng… Ở đây xin dẫn ra một số lá, một số cây mà bà con quen dùng: lá chanh, lá sả, tía tô, kinh giới, bạc hà, lá mít, lá nhãn, cây cứt lợn, lá gừng, lá nghệ, lá tre, hương nhu, ngải cứu… Ngoài ra, mỗi địa phương bà con còn dùng những loại lá và bài thuốc cổ truyền theo kinh nghiệm của riêng mình hoặc chỉ định của thầy thuốc để chữa các chứng bệnh khác nhau.

Các thứ lá trên rửa sạch cho vào xoong đổ vừa nước, lấy lá chuối bịt miệng, đậy nắp nấu sôi. Bệnh nhân được bố trí trong phòng kín tránh gió lùa. Đặt nồi xông trên giường, bệnh nhân trùm kín chăn ngồi xông từ 15 – 20 phút. Khi đã thoát được mồ hôi, bệnh nhân dùng khăn bông sạch lau khô người rồi mặc quần áo mới. Khi tiến hành xông cần có một người ở bên để phục vụ và chăm sóc người bệnh.

III. Phương pháp xông thuốc dược thảo bằng máy 

Khoa y học cổ truyền Bệnh viện Da liễu Trung ương Quy Hòa đã ứng dụng  xông thuốc dược thảo bằng máy xông Model HYZ-IC để hỗ trợ chữa các bệnh về cảm mạo, cơ xương khớp, thần kinh …mang lại nhiều hiệu quả .

1. Một số chỉ định

• Cảm cúm  (dưới 3 ngày chưa có ra mồ hôi)
• Mỏi cơ, đau lưng cơ năng
• Thoái hóa cột sống
• Viêm khớp mãn tính
• Viêm đa dây thần kinh
• Đau hần kinh sau zona
• Hội chứng vai gáy
• Hội chứng thần kinh tọa
• Viêm thần kinh do lạnh
• Rối loạn mạch máu ngoại vi
• Giảm béo cho phụ  nữ sau sinh

2. Chống chỉ định

• Người đang sốt cao, sợ nóng không sợ lạnh, không khát nước, ra nhiều mồ hôi.
• Người bị sốt do siêu vi.
• Các bệnh đang nhiễm trùng, phản ứng viêm nặng : sưng, nóng, đỏ …
• Vết thương hở
• Người có cơ thể suy nhược, vừa mới hết bệnh, người già yếu, mệt mỏi.
•  Phụ nữ đang mang thai, hoặc vừa mới sinh.
•  Người đang bị tiêu chảy.
• Người đang bị sốt xuất huyết.
•  Người đang trong tình trạng say rượu hoặc sau khi uống rượu.
•  Người mắc bệnh ngoài da.
•  Người bị huyết áp cao, bệnh  lý tim mạch.
• Người có biệu hiện bệnh tâm thần.
• Bệnh về hô hấp mãn: Tâm phế mãn, COPD, Hen phế quản
• Trẻ em dưới 12 tuổi

3. Tác dụng của xông hơi

-Xông hơi gây tác động nhiệt lên cơ thể giúp làm nóng và kích thích cơ thể, cũng như bài tiết mồ hôi và chất cặn bã, làm nhẹ gánh cho thận. Bởi vì da liên quan mật thiết với tất cả các cơ quan và hệ thống cơ thể, đặc biệt là hệ tim mạch, nên khi xông hơi các mạch máu da giãn rộng làm giảm sức cản ngoại vi. Kết quả lượng máu đi từ tim tăng lên, tim tăng tần số co bóp. Ngoài ra khi xông hơi cũng làm tăng sự trao đổi chất và giúp bạn giảm cân.

-Y học dân gian coi việc xông hơi như một bài thuốc tự nhiên chữa trị cảm cúm, phong hàn, giải độc tố tích tụ lâu ngày trong cơ thể. Ngoài ra xông hơi cũng có tác dụng những lúc cơ thể mỏi mệt, uể oải, đầu óc căng thẳng…

– Xông hơi thường xuyên giúp giảm nguy cơ bệnh tim mạch, đột quỵ, giảm huyết áp, hạn chế các cơn đau khớp. Theo nghiên cứu cho thấy những người đàn ông thường xuyên xông hơi sẽ sống lâu hơn là những người không xông hơi.

-Xông hơi giúp cải thiện hô hấp của bạn, giúp cải thiện hơi thở, làm giảm bớt tình trạng tắc nghẽn…

4. Kết quả sau khi xông

Sau khi xông, da của bệnh nhân trở nên mềm mại, nhuận và mát. Đường hô hấp được thông suốt, giảm đau, giảm tiết, hạ khí cho nên bớt đau đầu, chóng mặt, khớ thỏ. Trong các lá xông có kháng sinh, có tinh dầu cho nên có tác dụng chống viêm, tuyên thông phế khí, giảm đau, hạ sốt… Các lỗ chân lông được thông thoáng, da tươi nhuận trở lại. Bệnh nhân cảm thấy dễ chịu, nhẹ người, khoan khoái hẳn lên.

5. Những điều cần lưu ý:

Những trường hợp cảm cúm chỉ cần xông 1 – 2 lần là được. Không nên xông nhiều lần. Xông nhiều lần sẽ bị hao tân dịch, thoát dương, ảnh hưởng xấu đến toàn bộ sức khỏe. Không xông đối với trường hợp cảm thử (ra nhiều mồ hôi, hoa mắt chóng mặt, buồn nôn, mặt đỏ, chao đảo, mệt lả). Sau khi vừa xông cảm xong có thể cho bệnh nhân ăn cháo nóng có lá tía tô, hành, tiêu bắc, chanh ớt…

6. Một số vị thuốc trị cảm cúm (Dùng riêng lẻ hoặc kết hợp với nhau) :

-Sả: 10-20g cả cây, mang rửa sạch, nấu nước xông. Nó còn được dùng chữa chàm mặt (rễ giã nát, vắt lấy nước chấm vào vùng bị chàm), đầy bụng, nôn mửa, trung tiện kém.

 -Tía tô: Lá tía tô làm ra mồ hôi, chữa cảm mạo giảm đau, chữa ho, đầy hơi, kém tiêu hóa, nôn mửa, đauvị  bụng do thực tích. Ngày dùng 3-6g hay 3-10g dưới dạng thuốc sắc.

-Lá tre: Giúp giải nhiệt, thanh tâm, tiêu đờm. Chỉ định: Làm thuốc ra mồ hôi, sát khuẩn, chữa viêm nhiễm, phù thũng, cảm sốt. Liều dùng ngày dùng 20-30g dưới dạng thuốc sắc hoặc xông.

– Hương nhu: Hái cây lúc ra hoa hoặc 1 số hoa đã kết quả. Có tác dụng thanh nhiệt giải biểu, hành khí, chỉ thống trường, trừ thấp; chữa cảm mạo… Thường dùng chữa cảm nắng, sốt, nhức đầu, đau bụng đi ngoài.Ngày 3-8g hay 4-12g dưới dạng thuốc sắc hay hãm.

-Bạc hà: Bạc hà được thu hái từ 2 – 3 lần trong năm (tháng 3, tháng 5, tháng 9 – 10) lúc cây chưa ra hoa hay vừa ra hoa. Dược liệu Bạc hà có tác dụng trừ phong nhiệt, làm ra mồ hôi. Dùng chữa các chứng bệnh: cảm mạo, sốt nóng, ngạt mũi, nhức đầu, đau họng, ho có đờm, đau răng. Ngoài ra, Bạc hà còn dùng để làm thơm một số dạng thuốc uống, giúp tiêu hóa, chữa đau bụng đi ngoài. Cách dùng: Uống 3 – 5g/ngày, dạng thuốc sắc, cồn, kẹo; dùng ngoài dạng dầu xoa.

III. Kết luận

Xông hơi là phương pháp có từ lâu đời mà ông cha ta đã áp dụng và truyền cho đến ngày nay. Với những dược liệu dễ có sẵn làm nguyên  liệu để xông chữa các bệnh thường gặp trong cuộc sống như cảm  mạo, đau  lưng, phù thủng … là cách chữa bệnh tuyệt vời không tốn kém nhiều, mang lại hiệu quả cao. Hiện nay với sự ra đời của hàng loại các máy xông hơi gia đình, phòng xông hơi khô, ướt thì chúng ta có thể thoải mái hơn khi xông hơi.

Khoa y học cổ truyền Bệnh viện Da liễu Trung ương Quy Hòa đã ứng dụng xông thuốc dược thảo bằng máy xông Model HYZ-IC để hỗ trợ chữa các bệnh về cảm mạo, cơ xương khớp, thần kinh …mang lại nhiều hiệu quả.

            Phương pháp xông thuốc là nét độc đáo trong chữa trị bệnh bằng y học cổ truyền ,chúng ta cần giữ gìn và phát triển

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Đỗ Tất Lợi (2006), Những cây thuốc và vị thuốc Việt nam, NXB Thời đại, tr510G.S Trần Thúy,PGS Phạm Duy Nhạc ,GSHoàng Bảo Châu biên soạn (1990) Y Học cổ truyền ,NXB Y Học,tr.105-115

2. Gs Trần Thúy (2012), Ôn bệnh,Trường đại học Y Hà nội,NXB Y Học Hà Nội

3. https://benhvien108.vn/ky-thuat-xong-hoi-thuoc.htm         

4. http://benhvienyhctlaocai.gov.vn/tin-tuc-su-kien/xong-hoi-bo-phan-bang-thuoc-y-hoc-co-truyen..html